Hoge Atlas
Na enig gedoe (camper legen/vullen, tanken, boodschappen) kunnen weweg uit Marrakech.Omdat we nu naar het woestijnachtig gedeelte gaan is het belangrijk de noodzakelijke boodschappen in te slaan.Even later laten we de bebouwing achter ons en merken we langzamerhand dat we weer in bergachtig gebied terechtkomen.
Op alle mogelijke uitkijkpunten staan verkoopstalletjes. Souvenirs zijn er in alle soorten en maten. In Marokko wordt zeer veel gebruik gemaakt van Taxi's in hun bekende okergele kleuren. Ze scheuren je voortdurend voorbij, het liefst vlak voor de bocht inhalend. En als je even wat langzamer rijdt, gewoon om van de uitzichten te genieten, dan scheuren de vele brommertjes je voorbij. Dat is een verhaal apart. Het lijkt wel alsof de helft van de bevolking een brommer heeft. Een helm? Ach, waarom, zonder kan het ook en vele andere dragen een soort legerhelm die van plastic lijkt. En dan scheuren ze je met 70 zelfs 80 voorbij. Het liefst met z'n tweeën, als het nodig is een kind er tussenin. En eventueel nog een kind voorop. In alle soorten en maten zien we ze voorbijkomen. Ook het koeienvervoer is hier bijzonder. Eigenlijk zou eerst gezegd moeten worden dat de liefde voor dieren hier niet hoog in het vaandel staat. Ik denk nog aan die arme berberaapjes op de markt in Marrakech. In kleine kooien zaten ze opgehokt, een enkele was erbuiten en moest allerlei kunstjes - aan de ketting - doen of kreeg een gevoelige tik. Maar dat koeienvervoer. een vrachtwagen met bovenin ook ruimte. Onderin volgepropt met koeien en op het open dak nog een aantal. Net een groot net eromheen zodat ze er niet af kunnen vallen. Maar zich ook niet kunnen bewegen.

Intussen genieten we van de dorpjes die tegen de berghellingen aangeplakt lijken te liggen. We komen steeds hoger, uiteindelijk het hoogste punt dat we bereiken, 2260mtr, de Col du Tichka.




                Links: een van de dorpjes. Onder: de pas en pashoogte















En waar je denkt dat er een prachtig restaurant op de pashoogte staat, zijn het weer alleen de verkopers.
Een ketting die mijn vrouw mooi vindt, maar 200 Dirham moet gaan kosten (Dat heb je toch wel over voor je vrouw en dat soort uitspraken) verruilt uiteindelijk voor 60 van eigenaar, omdat ik anders weg ben. Wel vraagt hij nog of ik iets van kleding voor zijn kinderen heb (nou hebben we deze vakantie geen kinderkleding meegenomen), maar met een mooi overhemd is hij ook tevreden en krijgen we nog een paar extra mooie stenen mee.
Op weg naar Ait Benhaddou (waar een mooie Kasbah staat) kun je nu de weg blijven volgen, maar ook de smallere weg via Telouèt nemen. Op de kaart lijkt de doorgaande route beter en sneller en iedereen lijkt die weg te gaan. Volgens de routebeschrijving zouden er nog onverharde stukken zijn in de alternatieve route zijn, maar later blijkt alles geasfalteerd, goed te berijden en een uiterst schitterende rooute te zijn. De kleuren van de bergen lijken weer heel anders te zijn, en de dorpen lijken aangepast aan de kleuren van de bergen.













Telouèt
Eerst stoppen we in Telouèt. Er blijkt een camperplek te zijn bij de ingang van een oude Kasbah. Een Kasbah is een soort vesting, versterkte plek, waar dan een voornaam leider woonde. De beschrijving zei al dat er uiterlijk weinig moois te zien is (vergane glorie) maar dat je binnen verrast wordt door de inrichting die overgebleven is. De kasbahs zijn alleen in Marokko en Jemen te vinden. Soms hele kleine (herkenbaar aan de vier hoektorens), soms omgeven door een heel wooncomplex (Zoals in Ait Benhaddou, zie verderop).
Op deze plek is de Kasbah in 1956 begonnen als plek om tol te betalen voor de karavanen die van Ouarzazate naar Marrakech gingen. Die moesten toen dus ook al de pas over en die was zeker niet zo comfortabel als hedentendage. Toen eens de sultan daar vanwege een sneeuwstorm moest overnachten (1893) benoemde hij de toenmalige heerser tot kalief van het hele zuiden. Ook in militaiur opzicht. Van toen af werd de Kasbah nog belangrijker en uitgebreider. na het overlijden van de laatste bewoner in 1956 werd de kasbah verwaarloosd en raakte deels verwoest. Maar de overblijfselen zijn van binnen schitterend. Zie de foto's.













De Kasbah kenden een speciale bouwwijze. Met ruwe houten stammen werd een raamwerk gemaakt en verder werden de muren van leem gemaakt. Net als trouwens de huizen, herkenbaar aan de bruine kleur.



Ook daar in Telouèt zijn natuurlijk weer winkeltjes aanwezig, we hebben er nog een handgeweven kleed gekocht (stond op het verlanglijstje) van kameel en geit. De volgende morgen kregen alle camperaars die er stonden nog gratis soep van de winkeleigenaar. Nou ja, soep, het was een soort griesmeel. Met dank aanvaard.



Vanuit Telouèt rijden we nu het dal verder door naar Air Benhaddou. Die weg zou nog heel mooi worden, zo werd verteld. En daar hebben we geen spijt van gehad, al wilde de TomTom mij terug sturen via de hoofdweg. Een schitterende natuur, bergen in allerlei kleuren, een weg waar we maar af en toe iemand tegenkwamen en soms aardige manoeuvres moesten maken, maar waar we ook de unieke dorpjes tegenkwamen. Een kloof tussen hoge bergwanden, in de diepte stroomt water, een groen lint loopt onderin het dal, de oh's en ah's zijn niet van de lucht. Door de dorpen heenslingerend waan je je steeds ver terug in de tijd. Vervoer met ezeltjes en paard en wagens is normaal, de mensen zijn vriendelijk en zwaaien en tegelijk lijkt het alsof niemand deze weg naar Ait Benhaddou lijkt te nemen, terwijl het daar - als we er zijn - een drukte van belang blijkt te zijn. Even een fotocollage, al kun je met foto's de werkelijke beleving niet weergeven. De zon die straalt, het windje dat waait, de geluiden, de schaduwen, de mensen.




































Aan het eind van dit dal aangekomen blijkt inderdaad dat bijna alle toeristen vanuit de andere richting hierheen komen om de inderdaad geweldige Kasbah aldaar te zien, maar omdat ze dezelfde weg weer terug gaan, missen ze dit spectaculaire dal, deze stap terug in de tijd.

Cleopatra
We gaan richting Ouarzazate (spreek uit: Warzazate). Deze handelsplaats is bekend geworden van de filmstudio's. Een ommuurd terrein geeft duidelijk aan waar we moeten zijn. Grote films als Ben Hur, Cleopatra, Asterix en Obelix zijn daar opgenomen. Blijkbaar was het aanwezige licht de reden dat die studios hier werden gebouwd. Hoewel een belangrijke hal gesloten is omdat men met voorbereidingen voor een nieuwe film bezig is krijgen we toch een rondleiding door andere hallen. We zien hoe de decors zijn opgebouwd, hoe aan de achterkant alles piepschuim is, terwijl aan de voorkant alles er heel realistisch uitziet. Je mag overal rondkijken en je ziet zo hoe je genept wordt als je een film bekijkt met spectaculaire decors. Miijn vrouw neemt voor een ogenblik plaats op de troon.














              Binnen het ommuurde terrein zijn er verschillende locaties. Hier scenes uit Cleopatra. Een gids loodste ons er doorheen.
              Links Ada op de troon. Midden een locatie waar ook de Passion is opgenomen. Rechts Egyptische decors.














We rijden nog door tot Agdz (spreek uit: Ekst). Campercontact geeft drie plaatsen om te kamperen. De eerste die we tegenkomen pakken we, op de terugweg nemen we de andere die enigszins buitenaf ligt. De derde ligt er volkomen verwaarloosd en gesloten bij. Overigens blijkt dat bij veel gebouwen zo te zijn. Half ingestorte woningen, gebouwen, zijn er in overvloed. Ook dat is een negatief punt: de rotzooi die je overal aantreft. het gebrek aan vuilnisbakken, de ontieglijke hoeveelheid plastic die je overal vindt. Op de camping in Marrakech zagen we het: de schoonmaker haal de prullenbakken leeg, waar de gasten van alles hadden ingegooid. Hij reed met de kruiwagen naar de rand van het terrein, opende een poort in een muur, waarachter een laag gelegen veld lag en stortte alles de diepte in. Tja...
Zo is ook het drinken van kraanwater in Marokko niet aan te bevelen. Overal kun je flessen met drinkwater kopen, dat is het punt niet. Maar al die flessen raken leeg en jawel, de meesten worden zomaar weggesmeten. Een smet op het prachtige land.

Draa
We zakken af, vanaf Agdz richting Zagora. Door dit dal zou de eens prachtige rivier de Draa gestroomd hebben, de grootste rivier van Marokko. Hij komt vanuit allerlei stromen vanuit de Hoge Atlas, doorkruist het land en gaat na Zagora in de richting van de woestijn, waar de oorspronkelijke loop eens in de Atlantische Oceaan uitkwam. Door de toename van het toerisme en vooral de filmindustrie in Ouarzarzate had men in die omgeving water nodig. Veel water. Een grote stuwdam werd aangelegd en de doorstroming van de Draa werd belemmerd. Dat is te zien, wanneer we vanuit Agzd naar Zagora rijden. Een kleine rivier, waar wel nog volop stroming in lijkt te zitten.Op verschillende plekken zijn wasplaatsen gevormd.





Vrouwen en kinderen zijn druk bezig de gekleurde tapijten te wassen en uitgebreid op de rotsen te laten drogen. Een ontzettend kleurrijk gezicht. We vinden een plek om even in de buurt te kijken en te genieten. Algauw zijn we omringd door tientallen kinderen en een pak koekjes is zo uitgedeeld. Al moeten we weer goed opletten. Je geeft het in de linkerhand, gauw verdwijnt het in de rechter en achter de rug en opnieuw houden ze de hand op. Jaja, zo dus niet. Maar goed, het was even genieten. We gaan een prachtige pas over, genieten van de uitzichten en na enige tijd komt de stad Zagora in zicht. We staan nog niet stil of een Hollands sprekende Marokkaan nodigt ons uit naae zijn camping te komen. Wat we niet doen. De moderne stad nodigt niet direct uit er lang te blijven. Oorspronkelijk was deze stad het centrum van het Franse vreemdelingenlegioen. We slenteren wat rond, er is veel gebouwd de laatste tijd, pakken een terrasje (nee, geen biertje in een islamitisch land hè) en besluiten door de rijden in de richting van de Sahara. De verkoop van aardewerk is ook hier sterk aanwezig.


Er is maar één weg die die kant op gaat (95km). Het is nog niet zo lang geleden dat het verboden was die weg op te gaan. Je had toestemming en begeleiding nodig. Het lag in gevaarlijk gebied. Je mocht er ook niet overnachten. Dat is verleden tijd, maar de eenzaamheid van dit gebied verrast je weer.
Het land wordt steeds woester, dan weer een stuk met veel palmbomen, dan weer rotswoestijnen. We passeren lange bruggen die over de hier uiterst brede Draa gaat, alleen het water ontbreekt. Waar is het gebleven? Het weinige water - zo horen we later - sijpelt weg in de bodem. Het is over en uit met de Draa.

Mhamid
We komen in Mhamid. Een van de plaatsen waar je de Sahara kunt bezoeken, het zogenaamde duinengebied Erg Chegaga. Later komt er nog een plaats waar we aan de rand van de Sahara zullen zijn (ook de route van de NKC geeft die aan). Maar deze plek hier ligt ook aan de rand. Hoge zandduinen hebben we onderweg steeds gezien. Het was een afwisseling van rotsgedeelten, oases en zand. Nog niet de kale zandduinen, maar toch een woestijngebied.
Bij een hotel is een campingplaats. We mogen gebruik maken van de faciliteiten van het hotel. O.a. een zwembad, welkom in deze hitte. We maken kennis met een vrouw die de schrijfster blijkt te zijn van een reisboek speciaal voor Marokko (Edith Kohlbach). Ze is op deze plek om nieuwe informatie te krijgen. Ze vertelt veel over de omgeving. We horen dat deze streek een zevental echte Marokkaanse dorpjes bevat en ze biedt aan om ons in een rondreis er iets van te laten zien. Dat is aan geen dovemansoren gezegd. Met plezier rijden we in de vroege ochtend een zeven kilometer lange route in dit deel van de Sahara. Nog niet dé Sahara, alleen maar zand, maar enkele dorpjes, met veel palmbomen, stervende palmbomen weliswaar, afgewisseld door zandvlaktes en heuvels.














          Zeven kleine dorpjes, elk dorpje een Ksar genoemd, samen een grote. Rechts een primitief campingkje, waar niemand was.

We bezoeken enkele plekken, lopen door het hete zand naar een vervallen Kasbah (foto links), zien het mausoleum (een klein gebouw) waar de grote man van deze streek begraven is, zien de heuvel waar de meisjes die nog niet uitgehuwelijkt zijn omheen komen dansen en dan draden van hun kleren aan de bomen hangen. We voelen de hitte - het is die dag 41 graden - maar proeven het leven in de Sahara.


              Hieronder de vervallen kasbah, het mausoleum wat hier een heiligdom is
              en de heuvel waar de meisjes dansen

















De staat van de vele vele palmbomen is uiterst slecht, door het gebrek aan het water van de Draa. Een gebied dat troosteloos, dor en droog lijkt, maar waar toch steeds nieuwe initiatieven genomen worden. We zagen al de foto van het op dat moment lege campingkje, we ontdekten ook een heel nieuw initiatief van een viertal vakantiehuisjes, schitterend in de zandduinen gelegen.




             Uiteraard werden we gelijk uitgenodigd voor een thee (de
             schrijfster moest er ook wat over schrijven in haar nieuwste boek, vandaar!)


Tenslotte bezoeken we een heel oude Kasbah, waar de familie nog woont en die als museum is ingericht. We krijgen een rondleiding en gaan aan het einde samen thee drinken. Thee, een hele ceremonie. Niet gewoon wat heet water en speciale theeblaadjes. Het water wordt tig keer omgeschonken, het schuimt en wordt weer verhot en uiteindelijk - we zijn dan echt bijna een kwartier verder - wordt de thee ingeschonken.














Van hieruit zijn ook mogelijkheden om in de woestijn in een nomadentent te overnachten.Een uitdaging, maar helaas zijn er beperkingen waardoor niet alles kan. Er komt nog meer. Mede omdat de temperatuur daar (te) hoog is rijden we terug naar Agdz. Via een pass bereiken we de camping. Onderweg sta je steeds weer versteld hoe de auto's hier beladen worden. Niet alleen het vrachtverkeer. In Agdz staan we op een andere camping dan de vorige keerr, waar we heerlijk onder de palmbomen kunnen ontbijten en ik de volgende dag op de fiets naar het dorp ga en gelijk bekijks heb met mijn elektrische fiets.







             Mee-eters genoeg!






Naar Skoura toe rijden we door een hele enorme vlakte. Niets van dat land wordt gebruikt, alles kaal,hier en daar een graspol. Precies tussen twee bergketens.
In Skoura bezoeken we de kasbah, naar men zegt de mooiste van Zuid-Marokko. Hieronder enkele beelden.





















De afbeelding van deze kasbah werd gebruikt op een bankbiljet van 50 MAD. Inderdaad een schitterende gevel en van binnen nog heel veel ouds te zien. De camping ernaast valt niet in de smaak en we rijden verder door het dal van de rozen. Zoals al eerder geschreven zijn kasbahs een soort burchten. Je zou ze kunnen vergelijken met kastelen zoals we die in West-Eruopa veel tegenkomen, alleen totaal anders van bouw.
Onderweg zien we heel veel mooie planten en struiken. Bepaalde soorten tot bijna in de woestijn, anderen boven in de bergen.








Dadels en rozen
Eerst wisten we dat niet, maar als aan het begin van een kilometers lange lintbebouwing steeds kinderen zien die een hartje met rozenbladeren te koop aanbieden en winkeltjes met rozenwater, dan begrijpen we het. Alleen weten we niet waar de rozen dan gekweekt worden. De rit eindigt in Boumaine Dadès, een stadje schitterend tegen de helling aangebouwd, waar we naast een hotel boven op de berg overnachten.
Hoewel het de bedoeling is dat we verder naar het oosten gaan om weer bij de Sahara te komen, willen we eerst een stuk van de Gorges dus Dades rijden. Geen spijt van gehad! Wat een schitterend dal. Een fotocollage weer:

             De dorpjes die passen in de kleuren van de bergen













Om elke bocht is alles weer anders: de huizenbouw, de bergen, de kleuren, het uitzicht. Opvallend is het eindeloze spel van de vormen van deze bergen. Sommigen lijken gevormd als door een reuzenhand die het klei gekneed heeft in allerlei vormen. Hoe langer je ernaar kijkt, hoe meer grillige vormen je ontwaart. En die kleuren, een intens kleurenspel in alle soorten rood en bruin, oker en geel,alle mogelijke variaties zien we. En dan de dorpen. Sommigen lijken qua kleur helemaal weg te vallen tegen de achtergrond van de berg. Als met een schutkleur geschilderd

             De wonderlijke vormen van de bergen













Dan stijgen we weer, dan dalen we weer. Halverwege deze kloof komt er nog een korte pas. Kort, maar hevig. Stijgingen waarvan je even denkt: haalt de camper dat? En durf ik dat. Ademloos staan we boven naar beneden te kijken. Op een plek waar iedereen even stopt en een jonge jongen met een kleine dromedaris bezig is en ons vraagt of we wat water voor hem hebben.
Na enige tijd vervolgen we de reis door dit schitterende dal nog een klein stukje. Het lijkt alsof het dal doodloopt, maar als de weg een bocht maakt opent zich voor onze ogen een klein maar adembenemend stukje kloof. Het heeft de breedte van een snelstromend water - dat uiteindelijk in de Draa zal komen - en een weg waar je nauwelijks met zijn tweeën elkaar kan passeren. Als we omkeren in dit dal beleven we alles nog eens in omgekeerde richting.

            Kleurrijk versierd, een steile pas en een nauwe kloof














Terugkomend in Boudemain gaat het op nu Tinehir aan. Volgens de beschrijving van het NKC zou er daar bij de eerste rotonde een mooie camping zijn. Nu blijkt de stad een weergaloze uitbreiding te ondergaan zodat we ongeveer al elf rotondes gepasseerd zijn voor we bij die bewuste camping zijn. Camping Soleil. Helaas schijnt de zon niet meer voor deze camping, de ketting om het hek is al verroest. Via campercontact zien we nog een camping Soleil, 10 km verderop (mogelijk verplaatst? Want de NKC is er ook al geweest dit jaar). Daar blijven we wat langer staan. Tenslotte moet ook de camper ook eens een schoonmaakbeurt krijgen en moet er nog wat gewassen worden. En er is een zwembad.


Vervolg op pagina 4

Top - Volgende pagina